سیزده آبان ماه سال 1358 در راستای تحقق آرمان‌های انقلاب اسلامی ایران، یکی از نقاط عطف و گره‌گشا است. در این روز با تسخیر سفارت آمریکا توسط تعدادی از دانشجویان که بعدها به پیروان خط امام معروف شدند، دوران جدیدی برای انقلاب اسلامی آغاز شد. این حرکت در روند انقلاب اسلامی ایران از جهات بسیاری می‌تواند مورد مطالعه قرار بگیرد. اما مهمترین پی‌آوردهای این حرکت در دو بعد مناسبات سیاسی داخلی و تعیین استراتژی بعدی انقلاب در عرصه جهانی است.

اما واقعیت این است که هر انقلابی در شکل و محتوای اصیل خود و برای حفظ بالندگی و تحقق آرمان‌هایش ناگزیر به تحمل برخی هزینه‌ها و خسارت‌ها است و اتفاقاً اساس اختلافات میان دولت موقت و رهبری و مردم بر سر تعریف اهداف انقلاب و هزینه‌های اجتناب‌ناپذیر آن بود. سطح توقعات رهبری و مردم از انقلاب اسلامی در عرصه‌های جهانی و مطالبات آنها از حرکت ضد استبدادی و ضد استکباری هیچگاه تابع مصلحت‌گرائی‌ها و اما و اگرها نگردید. ازاین رو حرکت ضد استبدادی امام و مردم نمی‌توانست با حذف شاه و نظام سلطنت از ایران و بدون لحاظ فاکتور اصلی یعنی آمریکا به عنوان یکی از حامیان اصلی در تثبیت سیاسی او، مبارزه گسترده و عمیق مردم ایران را به سرنگونی او خاتمه دهد. دولت‌های آمریکا پس از کودتای 28 مرداد 1332 و استیلای تمام عیار آمریکا بر ایران در واقع دوران جدیدی را در کارنامه استعماری خود آغاز نمودند. این دوران که به سیاهترین دوران‌های اجتماعی و سیاسی تاریخ اجتماعی ایران موسوم است، مملو از نفوذ آمریکا در ایران بود بطوری‌که ارزیابی عملکرد استبداد داخلی بدون لحاظ مناسبات بیرونی آن و وابستگی شاه به آمریکا غیر ممکن بود. پیروزی انقلاب اسلامی در مقابله با استبداد داخلی یعنی شاه این امکان را فراهم نمود تا در ادامه به ابعاد گسترده‌تری از مبارزه بر علیه دشمنان اصلی‌تر یعنی حامیان بین‌المللی شاه بپردازد. کما اینکه نگاه اصلی و محوری امام از بدو مبارزات سیاسی خود از سال 1342 معطوف به دو دشمن داخلی یعنی شاه و آمریکا به عنوان یک پدیده استعماری نوظهور در مناسبات بین‌المللی بود. در این راستا طبیعی بود که سقوط رژیم شاه نمی‌تواند به معنی پیروزی نهایی و قطعی اهداف امام و انقلاب تلقی گردد. از این رو متعاقب پیروزی ضد استبدادی و سقوط شاه و نظام سلطنت چشم‌اندازهای جدیدی در برابر انقلاب ایران گشوده شد. در این راستا دولت موقت مهندس بازرگان به دلایل متعدد از جمله گرایشات لیبرالیستی و اصلاح‌طلبانه هرگز قادر نبود خود را به عنوان نماینده یک نهاد انقلابی با روح کلی انقلاب هماهنگ سازد. اگر چه انتخاب مهندس بازرگان براساس یک مصلحت تاریخی شکل گرفت، اما در واقع این اتفاق در نوع خود از جهات بسیار خواسته یا ناخواسته به عرصه‌ای برای آزمایش اشخاص و جریانهایی تبدیل گردید که الزاماً در جریان پیچیدگی‌های اجتناب‌ناپذیر انقلاب می‌بایستی تکلیف خود را با موضوعیت انقلاب و اصلاح روشن سازند. دولت موقت از این منظر و بالطبع به عنوان نماینده بخش وسیعی از تفکرات جناحی و شخصی نظیر جریان‌های ملی در موقعیتی قرار گرفت تا تعارضات ماهوی موجود در سطح مدیران و رهبری انقلاب را نمایان سازد. دقیقاً نطفه‌های مرزبندی میان مؤلفه‌های اصلی انقلاب با جریان رفورم از همین دوران شکل گرفت. دولت موقت که هرگز در طول عمر خود نتوانسته بود همسو با تحولات اجتناب‌ناپذیر ناشی از انقلاب خود را انطباق دهد نقش بسیار مؤثری در واکنش‌های جناحهای منتقد خود و بالطبع فرایند عملی این واکنش‌ها یعنی تسخیر لانه جاسوسی داشت. در این راستا و با لحاظ شرایط اجتماعی و سیاسی ماحصل از سقوط شاه و ضرورت برخوردهای اصولی با ساختارهای مانده از نظام قبل، دولت موقت با پیش‌زمینه‌های ذهنی از مناسبات جهانی و عدم درک موقعیت انقلاب و شعارهای آن، کوشید تا با حفظ شالوده‌های نظام قبل در عرصه‌های سیاسی و اقتصادی از طریق اتخاذ یک سیاست محافظه‌کارانه، جریان انقلاب اسلامی را به رفورم سیاسی تنزل دهد. در این شرایط تنها یک اتفاق و خیزش عمومی در سطح جامعه می‌توانست شرایط را از این انسداد ناخواسته نجات دهد. یک اتفاق که ماحصل آن میان موضوعیت انقلاب و موجودیت یک تفکر لیبرالی یکی را انتخاب کند و در نهایت دولت موقت به عنوان یک مرجع قانونی تکلیف خود را با بخش کلان جامعه و اراده جمعی برآمده از روح رهبری روشن سازد.
    مجموعه شرایط پس از سقوط شاه و عملکرد دولت موقت از یک طرف و شتاب رهبری و مردم برای برون رفت از مرحله مبارزه ضد استبدادی و تبدیل آن به یک مبارزه همه‌جانبه علیه دشمن اصلی و شماره یک مردم و انقلاب چنین اقتضا نمود که دانشجویان پیرو خط امام با تأسی و درک عمیق از اهداف رهبری، یک تنه بار اصلی مرحله نوین را به دوش بکشند. حرکت دانشجویان پیرو خط امام در این رابطه، شاید یکی از محوری‌ترین و تعیین‌کننده‌ترین حرکت‌های تکمیلی بر انقلاب ضد استبدادی بود. اطلاق انقلاب دوم توسط امام به این حرکت راه را بر هرگونه سوءاستفاده رسمی و رودررویی نهاد دولت و اراده جمعی و رهبری مسدود نمود و نشان داد که دولت موقت قادر نیست در شرایط کنونی به حمایت خود فارغ از قدرت رهبری و اداره جمعی ادامه دهد. حمایت امام از این حرکت به منزله حضر خندقی بود که درمسیر انقلاب اسلامی و در گذر ار مراحل مختلف الزاماً‌ می‌بایستی با ایجاد آن انقلاب در درون خود به تصفیه مسالمت‌آمیز بپردازد و از پس آن تکلیف بسیاری از اما و اگرها در تعیین اهداف استراتژیک انقلاب مشخص شود. در واقع تسخیر لانه جاسوسی آمریکا توسط دانشجویان خط امام منتهی به مرزبندی ماهوی و عمیق میان رهبری انقلاب و توده مردم از یک طرف و خطوط سیاسی محافظه‌کار گردید که تا قبل از این رخداد تنها بر سرنگونی خط استبداد آن هم از طریق یک مبارزه مسالمت‌آمیز اتفاق نظر داشتند. دولت موقت که تا زمان تسخیر لانه جاسوسی توانسته بود خود را با شرایط و اهداف رهبری انطباق دهد، با چالش‌های پیش رو ناشی از این حادثه خود را در بن‌بست قرار داد و در نهایت با استعفای خود موجب یکپارچگی بیشتر ماهیت انقلاب با نهادهای مدنی برخاسته از آن شد. تسخیر لانه جاسوسی در ابعاد جهانی برای انقلاب این امکان را فراهم آورد تا به اقتدار پوشالی آمریکا پایان دهد. انتشار مدارک و اسناد لانه جاسوسی فاز نوینی در ارایه این حرکت بود که توانست افکار عمومی جهان را در واکنش انقلابی به تسخیر سفارت آمریکا متقاعد کند.
     مرور تاریخی این اتفاق و حوادث برآمده از دل این اقدام نشان می‌دهد که جهت‌گیری تاریخی آن تا چه میزان در مرزبندی انقلاب با دشمنان آن موفق بوده است.